Strona główna

Kocia ospa

Fot. magwet.pl

Jeden z nich, Variola virus (VARV), czyli wirus ospy prawdziwej, był przez długi czas przyczyną ogromnych epidemii i śmierci milionów ludzi, aż do jego wyeliminowania w 1979 roku (w tej chwili istnieją na świecie tylko dwa miejsca, gdzie przy zachowaniu szczególnych standardów bezpieczeństwa są przechowywane próbki wirusa do celów naukowych)

Ospa kocia jest zakaźną, wirusową chorobą występującą u kotów. Jest wywoływana przez wirusa z rodzaju Ortopoxvirus należącego do rodziny Poxviridae. Jest nie do odróżnienia od tzw. krowianki, możliwe że jest jednym z jej podtypów.

Jest to wirus odporny na warunki środowiskowe i może przetrwać np. w strupach, nawet w niekorzystnych warunkach nawet kilka lat (jest natomiast wrażliwy na detergenty).

Ponieważ wirus szczególnie upodobał sobie nabłonek skóry i błon śluzowych choroba zazwyczaj jest związana ze skórnymi wykwitami, bardzo rzadko dotyka układu oddechowego i innych narządów. Najczęściej chorują koty wolnożyjące i koty wiejskie tzw. łowne, polujące na gryzonie – bez względu na wiek czy płeć.

Na kocią ospę chorują koty w Europie i Azji.

Zarażony kot może zainfekować człowieka, a zatem ospa kocia jest zoonozą.

Sposób zarażenia

Koty zazwyczaj zarażają się od wolnożyjących gryzoni (myszy, nornice, szczury), które są bogatym rezerwuarem tego wirusa będąc jednocześnie tylko bezobjawowym nosicielem. Ponieważ najwięcej gryzoni jest późnym latem i jesienią, dlatego kocia ospa jest chorobą „sezonową” – wówczas odnotowuje się najwięcej zakażeń (najmniej zimą, gdy gryzonie są w stanie hibernacji). Kiedyś chorowały głównie krowy, ale wirus rozprzestrzenił się na inne gatunki zwierząt – (głównie małe ssaki) i człowieka, a bydło choruje rzadko.

Wirus zostaje przeniesiony na kota w wyniku zranień – kiedy bariera ochronna skóry zostanie przełamana, wirus bez problemu wnika do organizmu kota.

Możliwe jest zarażenie kota od kota, ale choroba nie daje wtedy objawów i przybiera postać subkliniczną. Najczęściej koty zarażają się podczas walk poprzez zadrapania i skaleczenia.

Objawy

Wirus namnaża się płucach, w węzłach chłonnych, małżowinach usznych i skórze. Kilka dni po namnożeniu wirusa w miejscach, gdzie kot został podrapany czy pokąsany (najczęściej pyszczek, uszy, łapy i ogon), w pobliżu tzw. „wrót zakażenia” pojawiają się niewielkie (0,5-1 cm) okrągłe grudki przekształcające w pęcherzyki, które ulegają częściowej martwicy pokrywając się grubymi, brązowymi strupkami, które po odpadnięciu pozostawiają blizny.

Jeżeli pojawią się nadkażenia bakteryjne, wówczas kot odczuwa świąd, liże się i drapie. Zmiany wtórne pojawiają się po ok. tygodniu i mogą roznieść się wówczas po całym ciele, tworzą się owrzodzenia i wyłysienia. Równoczesne zakażenie bakteryjne, w szczególności zmian pierwotnych, może powodować objawy ogólnoustrojowe. Oprócz zmian skórnych chorobie może towarzyszyć gorączka i złe samopoczucie (zazwyczaj pojawiają się w fazie wiremii), zapalenie górnych dróg oddechowych, biegunki – wszystko zależy od stanu w którym jest kot. Ciężkim powikłaniem ospy jest wirusowe zapalenie płuc, które może doprowadzić nawet do śmierci zwierzęcia (rzadko u kotów domowych, ale często u innych kotowatych – gepardów).

W rzadkich przypadkach, w których choroba jest uogólniona, zmiany mogą być nie tylko na skórze, ale także w wątrobie, płucach, tchawicy, oskrzelach, śluzówce jamy ustnej i jelicie cienkim

Im gorsza kondycja, np. współistniejące choroby związane z osłabieniem układu odpornościowego, jak białaczka(FeLV) czy koci HIV (FIV) albo leczenie lekami immunosupresyjnymi, tym cięższy przebieg choroby.

Zdrowe koty po kilku tygodniach wracają do pełni zdrowia (zwykle po 6-8 tygodniach).

Rozpoznanie

Lekarz powinien przeprowadzić wywiad na podstawie którego będzie mógł wstępnie ocenić, czy kot miał szansę zarazić się kocią ospą. Jeżeli na skórze występują zmiany, które nie poddają się leczeniu antybiotykami można przypuszczać wirusowe podłoże patologii.

Do leczeniu dermatoz u kotów często stosuje się glikokortykosteroidy – w przypadku kociej ospy jest to niebezpieczne, prowadzi do zakażenia całego organizmu i śmierci zwierzęcia.

Badanie histopatologiczne wycinka pobranego z objętego zmianami miejsca wykazuje eozynofile w pęcherzykach, rogowacenie i martwicę naskórka zwłaszcza na obrzeżach zmian, a potem owrzodzenia w zaawansowanej postaci choroby.

Podobne objawy może dawać prosówkowe zapalenie skóry, ziarniniaki eozynofilowe czy nawet grzybica.

Skuteczną diagnostykę zapewnia przeprowadzenie badanie metodą PCR – próbkę pobiera się z miejsc objętych zmianami.

Leczenie

Leczy się nadkażenia bateryjne stosując antybiotykoterapię. Dodatkowo można podawać preparaty wzmacniające odporność i wspomagające regenerację skóry.

Jeżeli kot odczuwa świąd należy rozważyć założenie kołnierza, by nie wylizywał i nie rozdrapywał ran.

Czasami, gdy kot jest w bardzo ciężkim stanie ogólnym konieczna może być eutanazja.

Kocia ospa u ludzi

Podczas kontaktu z chorym kotem należy zachować ostrożność (rękawiczki jednorazowe, odpowiednie zachowanie), bowiem ospa kocia jest zoonozą i przenosi się na ludzi, zwłaszcza na osoby o osłabionej odporności – ozdrowieńcy, a także dzieci i osoby w podeszłym wieku. Koty zarażają, dopóki nie zabliźnią się strupy.

Okres inkubacji wynosi od 7 do 12 dni. Zmiany u ludzi umiejscawiają się zazwyczaj na skórze rąk podrapanych czy pokąsanych przez zarażonego kota. Niekiedy może wystąpić gorączka, złe samopoczucie i powiększenie węzłów chłonnych oraz biegunka.

Łagodny przebieg u ludzi to także zasługa szczepień przeciw ospie wirusem Vaccina virus VACV – tzw. krowianką dającej odporność przeciw ospie prawdziwej Variola virus VARV, (wszystkie wirusy z rodzaju Orthopoxvirus są do siebie podobne). Zachorowania dotyczą najczęściej dzieci i młodych osób, których nie objął już program obowiązkowych szczepień przeciw ospie prawdziwej (nie można jej mylić z powodowana przez herpeswirusy ospą wietrzną). Czasami kocia ospa może być bardzo niebezpieczna, np. dla osób po przeszczepach czy z wirusem HIV.

Nie udowodniono, by choroba przenosiła się z człowieka na człowieka, połowa osób zaraziła się od chorego kota.

Kocia ospa ustępuje samoistnie, nie ma zatwierdzonej metody jej leczenia u ludzi.

Zapobieganie

Jest prawdopodobne, że wiele przypadków kociej ospy nie jest u kotów rozpoznana, a nadżerki i strupy są mylone ze zranieniami powstałymi w ferworze walki.

Podstawą profilaktyki przeciw kociej ospie jest uniemożliwienie kotu kontaktu z nosicielami wirusa – gryzoniami. Koty wolnożyjące są w grupie ryzyka. Podobnie koty wychodzące, które mogą się zarażać od siebie podczas walk.

Ponieważ choroba ma z reguły łagodny przebieg i nie jest powszechna w kociej populacji, nie ma szczepionki dla kotów.

Pomieszczenie i akcesoria, z którymi miał styczność chory kot należy zdezynfekować detergentami, na które wirus ospy jest wrażliwy.