Strona główna

Choroby tarczycy - niedoczynność

Chory kotek

Przyczyny niedoczynności tarczycy

W odróżnieniu od nadczynności, niedoczynność tarczycy występuje u kotów rzadziej niż nadczynność. Wyjątkowo rzadko zdarza się niedoczynność wtórna. Częściej występuje pierwotna niedoczynność tarczycy, zarówno wrodzona jak i nabyta.

Pierwotna nabyta niedoczynność tarczycy może być skutkiem ubocznym leczenia (tzw. podłoże jatrogenne – np. po przedawkowaniu leków na tarczycę, przyczyną może być promieniowanie zewnętrzne, leczenie radioaktywnym jodem, operacja tarczycy) lub zmianami chorobowymi, np. guzami nowotworowymi, idiomatycznym zanikiem tarczycy czy jej limfocytarnym autoimmunologicznym zapaleniem. Może być też spowodowana zbyt dużą lub małą ilością jodu. Jatrogenna pierwotna nabyta niedoczynność z reguły jest przejściowa, wyjątkowo rzadko utrzymuje się dłużej. Jest też najczęściej występującą u kotów niedoczynnością.

Pierwotna wrodzona niedoczynność tarczycy występuje wtedy, gdy tarczyca nie pełni prawidłowo swoich czynności (np. z powodu małej ilości tkanki tego gruczołu, np. w przypadku niedorozwoju tarczycy) i następuje zaburzenie produkcji hormonów tarczycowych. W przypadku tego rodzaju niedoczynności pojawia się charakterystyczne wole, aczkolwiek nie musi.

Objawy

Ponieważ tarczyca ma wpływ na cały organizm, jej nieprawidłowe działanie uwidacznia się w szeregu rozmaitych zaburzeń. Hormony tarczycowe mają duże znaczenie dla prawidłowego wzrostu wszystkich tkanek i narządów, układu kostnego, mięśni, układu nerwowego, rozrodczego, wzroku. U chorych kotów widać także zmiany behawioralne. Bardzo szybko, już między 6 a 8 tygodniem życia kociąt można zauważyć pierwsze nieprawidłowości. Chore zwierzę zaczyna „odstawać” od rodzeństwa i przestaje rosnąć, proporcje jego ciała są coraz bardziej wyraźnie zaburzone. Kot mimo upływu czasu wciąż wygląda jak kociak – ma wielką głowę i krótkie łapki. Ma bardzo długo mleczne zęby, gruby język i sierść charakterystyczną dla kociąt, a także tzw. „szczurzy ogon” (wyłysienia na ogonie). Szybko się męczy, niechętnie bawi, jest słaby i apatyczny, ma obniżoną ciepłotę ciała, problemy z zaparciami i zalegającymi masami kałowymi (obniżona ruchliwość jelit). Zaburzenia w gospodarce wapniowej mogą skutkować problemami z kośćcem. Kłopoty z tarczycą mogą być nawet przyczyną śmierci.

Niedoczynność tarczycy u dorosłych kotów objawia się w dużym stopniu podobnie jak u ludzi. Kot ma obniżoną temperaturę ciała, zwolniony metabolizm i bradykardię. Może mieć nadwagę mimo spożywania karmy dobrej jakości w niewielkich ilościach. Niedoczynność tarczycy może być przyczyna rozmaitych dermatoz. Tak jak u ludzi, skóra u chorych staje się gruba ze zrogowaciałym naskórkiem i zaburzeniami pigmentacji. Sierść jest brzydka i matowa, może pojawić się łojotok, łupież i symetryczne wyłysienia, a nawet wystąpić nużyca, drożdżyca albo ropne zapalenie skóry. Na pyszczku może wystąpić obrzęk – kot ma „smutną” minę i opadające powieki. Chory kot może mieć problemy neurologiczne, np. (niedowłady, porażenia). Pojawiają się problemy w układzie krążenia, zwierzę ma bradykardię i zaburzenia rytmu serca. Innymi konsekwencjami niedoczynności tarczycy mogą być obniżenie popędu płciowego i płodności, przełyk olbrzymi, niedowład żołądka, refluks, śpiączka cukrzycowa, stany zapalne w obrębie oka (np. zapalenia spojówki albo rogówki, owrzodzenia), niedociśnienie prowadzące do ostrej niewydolność nerek.

Rozpoznanie

Świadomość powszechności występowania problemów z tarczycą u kotów jest coraz większa. Aby zaistniał „trop tarczycowy” w poszukiwaniu przyczyn kłopotów zdrowotnych, kot nie musi mieć bardzo wyraźnych klinicznych objawów chorej tarczycy, chociaż są one bez wątpienia podstawą wskazań do badania poziomu hormonów. Okresowe badania tarczycy, zwłaszcza u kotów starszych powinny być stałym punktem badań profilaktycznych. Czasami objawy są niespecyficzne i chora tarczyca wychodzi zupełnie przypadkiem w testach przesiewowych. Na ostateczną diagnozę składają się nie tylko wyniki parametrów tarczycowych, ale także od współistniejących innych chorób, historii leczenia, stanu ogólnego kota, w tym jego wagi i wieku. W przebiegu ciężkich chorób może nastąpić obniżenie poziomu hormonów tarczycy mimo tego, że tarczyca pracuje prawidłowo. Po wyleczeniu chorób pierwotnych hormony tarczycowe wracają do normy.

Poza profilem tarczycowym kot powinien mieć zrobione badania krwi i moczu. Nie zawsze morfologia i biochemia chorego kota dają obraz choroby. Najczęściej jednak ze względu na to, że tarczyca ma pośredni wpływ na powstawanie erytrocytów, w przypadku niedoczynności pojawia się niedokrwistość. Spowolniona praca wątroby sprawia, że w surowicy krwi jest wyższy niż powinien poziom cholesterolu. Oprócz tego chory kot może mieć podwyższone trójglicerydy, parametry ALAT (aminotransferaza alaninowa), podwyższony poziom wapnia i fosforanów, rzadziej granulocytów obojętnochłonnych, obniżony poziom sodu.

U kotów z nabytą niedoczynnością tarczycy może pojawić się nietolerancja glukozy w związku z rozwojem cukrzycy typu drugiego.

Rozpoznanie niedoczynności tarczycy na podstawie samych tylko badań hormonów jest dużo bardziej skomplikowane niż przy nadczynności tarczycy.

Podstawowym badaniem jest sprawdzenie poziomu tyroksyny w surowicy (T4), która powinna „zmieścić się” w przedziale 1 a 4 μg/dl. Jeżeli poziom T4 jest poniżej normy niedoczynność tarczycy jest prawdopodobna, ale nie jest pewna, ponieważ poziom tyroksyny może się zmniejszać pod wpływem działania np. glikokortykosteroidów albo w czasie ciężkiej choroby. Należy dodatkowo zbadać poziom wolnej tyroksyny (fT4), jeżeli także jej poziom jest zmniejszony, prawdopodobieństwo niedoczynności tarczycy jest większe, aczkolwiek także nie do końca pewne. Aby w sposób pewny zdiagnozować niedoczynność tarczycy można zbadać TSH i TRH. Służą do tego specjalne testy stymulacyjne, ale są bardzo drogie

Czasami w diagnostyce kotów wykorzystuje się testy radioimmunologiczne dla psów. Poziom TSH powinien się mieścić w przedziale 0–0,32 ng/ml. Jeżeli jest wyższy, wskazuje to na niedoczynność tarczycy.

Inną metoda jest oznaczenie poziomu autoprzeciwciał przeciw zawierającą  trijodotyroninę oraz tyroksynę  tyreoglobulinie (Tg). Przeciwciała te pojawiają się w przypadku limfocytarnego zapalenia tarczycy.

Leczenie

Koty z wrodzoną niedoczynnością tarczycy mają małe szanse na normalne życie, nawet jeśli uda się unormować poziom hormonów we krwi. Trwałe zmiany powstałe w związku z zaburzeniem pracy całego organizmu powstałym przez źle funkcjonującą tarczycę są nieodwracalne.

W przypadku niedoczynności nabytej są duże szanse powodzenia w leczeniu zwierzęcia poprzez podawanie syntetycznej tyroksyny - lewotyroksyny przez kilkanaście tygodni. W trakcie terapii monitoruje się poziom hormonów, aby sprawdzić reakcję zwierzęcia na lek i ewentualnie zmodyfikować odpowiednio dawkę. Koty z reguły dobrze reagują na taką terapię i poprawę samopoczucia można zauważyć już po kilkunastu dniach. Na poprawę funkcjonowania zaburzonych układów i narządów czeka się dłużej, nawet kilka miesięcy.

Wyjątkowo rzadko zdarza się nietolerancja lewotyroksyny, najczęściej u zwierząt z niewydolnością nerek, wątroby albo w przypadku podawania zbyt dużej dawki leku. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów (pobudzenie aż do agresji, nadmierne pragnienie) należy zasięgnąć porady lekarza, który zmodyfikuje leczenie.

Zapobieganie

Należy wykonywać badania profilaktyczne, zwłaszcza u kotów starszych. Niedoczynność tarczycy jest chorobą przewlekłą i przez długi czas może mieć charakter utajony. Charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy u ludzi wole tarczycowe pojawia się u kotów wyjątkowo rzadko. W razie niepokojących objawów klinicznych (np. przybieranie na wadze mimo małego apetytu, ospałość) należy nie zwlekać i pokazać kota weterynarzowi. W trakcie stosowania kuracji lekami mogącymi mieć wpływ na funkcjonowanie tarczycy należy zwierzę obserwować i także wykonać badania kontrolne w kierunku tarczycy.