Strona główna

Choroby tarczycy - nadczynność

Powiększona tarczyca

Powiększona tarczyca

Tarczyca (glandula thyreoidea) jest u kotów parzystym gruczołem położonym w okolicach krtani. W skład jej miąższu wchodzą pęcherzyki, które uczestniczą w tworzeniu i wydzielaniu hormonów oraz komórki jasne (komórki C), które wydzielają somatostatynę blokującą wydzielanie insuliny i hormonu wzrostu, serotoninę oraz kalcytoninę. Ta ostatnia obniża poziom wapnia w surowicy, zwiększając jego wydalanie z moczem oraz zmniejszając jego wchłanianie wraz z fosforem w układzie pokarmowym. Hormony wytwarzane przez tarczycę to tyroksyna (T4) oraz trójjodotyronina (trijodotyroninę, T3). T4 jest we krwi ok. 50 razy więcej niż T3. Hormony te są zależne od wytwarzanej przez przysadki tyreotropiny (TSH) pobudzającej tarczycę do wytwarzania hormonów. Poziom TSH jest regulowany przez tyreoliberynę (TRH, hormon uwalniający) produkowaną przez podwzgórze. Pomiędzy tarczycą a przysadką mózgową zachodzi tzw. mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego. Do produkcji hormonów tarczyca potrzebuje jodu. Ma dużą zdolność do jego magazynowania, więc jest w stanie długo funkcjonować nawet bez jego przyswajania z zewnątrz. Niedobory jodu u normalnie żywionych kotów występują wyjątkowo rzadko.

Hormony, które wytwarza tarczyca mają znaczący wpływ na cały organizm, a zwłaszcza na metabolizm. Regulują nie tylko podstawową przemianę materii, ale także transport m.in. wody, przemiany tłuszczów i węglowodanów.. Stymulują też namnażanie i różnicowanie erytrocytów z komórek macierzystych w szpiku kostnym, ponieważ mają wpływ na stężenie erytropoetyny we krwi regulującej ten proces. Hormony tarczycowe są bardzo ważne w okresie wzrostu organizmu – mają wpływ na wzrost tkanek, dojrzewanie centralnego układu nerwowego, układu płciowego, mięśniowego i kostnego. Zaburzenia działania tarczycy u matki mogą być przyczyną problemów z ciążą z uwagi na istotne znaczenie hormonów tarczycowych dla rozwoju płodu.

W obrębie tarczycy znajdują się przytarczyce, małe parzyste gruczoły zbudowane z tzw. komórek głównych, które wydzielają parathormon podnoszący stężenie wapnia we krwi. Odwrotnie niż kalcytonina, zwiększa on absorpcję wapnia i fosforu w jelicie i zmniejsza wydalanie wapnia z moczem.

U kotów podobnie jak u ludzi może wystąpić nadczynność tarczycy. Występuje ona dużo częściej niż niedoczynność i jest jednym z najpopularniejszych dysfunkcji endokrynologicznych. Najczęściej na nadczynność cierpią starsze koty powyżej 10-tego roku życia, ale ryzyko zachorowania wzrasta już po ukończeniu 4-tego roku życia. Na nadczynność o podłożu nowotworowym cierpią przeważnie jeszcze starsze koty, bardzo rzadko występuje u kotów młodszych niż 10-letnie. Chorują wszystkie koty bez względu na płeć, kastrowane i nie kastrowane. Rzadziej nadczynność dotyczy kotów abisyńskich, ale mają one predyspozycje do niedoczynności tarczycy. Koty syjamskie mają za to skłonność do nowotworów przytarczyc.

Przyczyny nadczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy – hipertyreoidyzm polega na nadmiernym stężeniu hormonów tarczycowych w organizmie. To metaboliczna choroba, która atakuje cały organizm.

Prowadzi się badania próbujące określić czynniki wyzwalające pojawienie się nadczynności tarczycy. Nie potwierdza się większa częstotliwość zachorowań kotów narażonych na wdychanie dymu papierosowego, kontakt z pestycydami (koty na wsi) czy noszących obroże przeciwpchelne. Ciekawe, że statystycznie więcej kotów żywionych karmą puszkową cierpi na nadczynność tarczycy. Także koty żywione metodą BARF są narażone na większe ryzyko zachorowania, jeśli w ich diecie występuje podgardle. Istnieje bowiem  możliwość pozostawienia w tej części mięsa pozostałości gruczołów tarczycy. „Przedawkowanie” takiego podgardla w diecie może prowadzić do nadczynności. Najbardziej prawdopodobne jest jednak autoimmunologiczne podłoże choroby, a więc predyspozycje genetyczne.

Najczęściej nadczynność u kotów jest spowodowana gruczolakowym rozrostem obu płatów tarczycy. Produkują one hormony tarczycowe bez udziału TSH. Tarczyca w końcu zanika.

Czasami nadczynność spowodowana jest nowotworem tarczycy, ale jest to przyczyna choroby u znikomej części kotów, w odróżnieniu od psów, u których wiąże się z reguły problemem onkologicznym.

Objawy

Podobnie ja w przypadku niedoczynności – ze względu na istotny wkład tarczycy w prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu objawy nadczynności tarczycy są bardzo różnorodne, czasami także atypowe i przypominające niedoczynność (apatia i jadłowstręt), zwłaszcza w zaawansowanej postaci choroby lub w nadczynności spowodowanej nowotworem. Objawy kliniczne pojawiają się stopniowo i dopiero w jakiś czas po zachorowaniu, dlatego zazwyczaj koty trafiają do lekarza z już mocno zaawansowaną nadczynnością. Organizm nie daje rady sprostać przyspieszonemu metabolizmowi (przyspieszona resorpcja węglowodanów, .

Można zaobserwować zmiany w zachowaniu, kot jest pobudzony, miauczy, nie może sobie znaleźć miejsca, może być nawet agresywny, ma problemy z koordynacją ruchową, jest zdezorientowany i mieć problemy ze snem. Najczęstszym objawem - podobnie jak u ludzi - jest znaczne chudniecie mimo „wilczego” apetytu. Przyspieszona praca układu pokarmowego to także obfite biegunki. Mogą pojawić się wymioty. Kot ma ogromne pragnienie (polidypsja) i bardzo często oddaje mocz (poluria).

Sierść jest matowa i kiepskiej jakości, a kot i niezbyt chętnie dba o jej toaletę.

Kot może odczuwać duże dolegliwości ze strony układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, częstoskurcz, zaburzenia rytmu serca, przerost mięśnia sercowego) aż do niewydolności serca włącznie.

Przyspieszona przemiana materii sprawia, że zwierzę z nadczynnością mają podwyższoną temperaturę ciała. Może odczuwać duszność ze względu na większe zapotrzebowanie na tlen. We krwi pojawia się wysoki poziom dwutlenku węgla. Szybko się męczy i źle znosi wysiłek fizyczny, dusi się i drżą mu mięśnie, ma rozszerzone źrenice.

Rzadziej występujący gruczolakorak oprócz objawów klinicznych typowych dla nadczynności

objawów nacieka na sąsiednie tkanki oraz w większości przypadków daje przerzuty do węzłów chłonnych.

Rozpoznanie

Lekarz weterynarii może wyczuć w badaniu palpacyjnym znacznie powiększoną tarczycę.

Kot ma przyspieszone tętno i pracę serca. Badanie EKG może wykazać tachykardię i arytmię. Echo serca pozwala określić czy nastąpił przerost mięśnia sercowego i jeżeli tak, to których jego części. U zwierzęcia mogą występować oznaki duszności – kot oddycha szybko i ma otwarty pyszczek. Jeśli wystąpi zastoinowa niewydolność krążenia, może pojawić się obrzęk płuc i płyn w klatce piersiowej. Aby potwierdzić podejrzenie takich zmian należy oprócz osłuchania pacjenta, zrobić RTG płuc. Na RTG klatki piersiowej widać też powiększone serce. Najprawdopodobniej z powodu niedotlenienia dochodzi do hepatopatii.

Do podstawowych badań należy morfologia i biochemia krwi. Parametry krwi kota chorego na nadczynność tarczycy wskazują na leukocytozę i eozynopenię. Kot może mieć podniesiony hematokryt oraz wartość MCV. Podobnie podniesione są wskaźniki wątrobowe - ALT, AP, AST wskazujące na zaburzenia pracy wątroby. Połowa kotów ma obniżony poziom fruktozaminy. We krwi może być podwyższony poziom mocznika i kreatyniny, a także fosforu, który „ucieka” z kości. Leukogram jest jak u kotów przechodzących bardzo silny stres.

We krwi kota cierpiącego na nadczynność tarczycy jest wysokie stężenie tyroksyny T4, z wyjątkiem nadczynności ukrytej, gdy współistniejące choroby „zbijają” zawyżony poziom hormonów produkowanych w nadmiarze przez tarczycę. Taki kot ma kliniczne objawy nadczynności mimo poziomu tyroksyny w normie. Poziom T4 > 55nmol/l świadczy najczęściej o nadczynności (ponad 55 nmol/l (43 ng/ml), norma 15-55 nmol/l, 12-43 ng/ml). Jeżeli poziom tego hormonu jest w pobliżu górnej normy ( a tak ma duża część zdrowych kotów), a kot dodatkowo ma objawy kliniczne, wówczas ponawia się badanie T4 (wolna tyroksyna w dializie równanej) - jeżeli poziom wolnej tyroksyny jest wysoki, a całkowitej w dolnych granicach normy, wówczas nie ma nadczynności. W można wykonać test supresji T3- u kota z nadczynnością podanie T3 nie doprowadzi do spadku poziomu T4. DO diagnostyki nadczynności tarczycy używa się także testu stymulacji TRH, ale niesie on ze sobą skutki uboczne takie jak ślinienie czy duszności). Podanie THR kotu z nadczynnością tarczycy nie wywoła podniesienia poziomu tyroksyny. Bada się także poziom T3, aczkolwiek jest on mniej istotny, nie zawsze jest podwyższony (norma 0,6-1,9 nmol/l, 0,4-1,2 ng/ml).

Najlepiej, by badania tarczycy wykonywać w laboratoriach specjalizujących się w badaniu zwierząt.

Podczas badania okulistycznego można stwierdzić nabrzmiałe naczynia krwionośne w oku.

Czasami potrzebna jest biopsja tarczycy w celu diagnozowania raka tarczycy.

Podobne objawy jak nadczynność tarczycy mogą dawać pierwotne choroby wątroby, białaczka, schorzenia kardiologiczne, przewlekłe zapalenie jelit, niewydolnośc trzustki, przewlekła niewydolność nerek, cukrzyca. Należy je wykluczyć u kota podejrzewanego o nadczynność tarczycy.

Leczenie

Podobnie jak u ludzi istnieje kilka metod leczenia nadczynności tarczycy u kotów.- leczenie operacyjne, farmakologiczne oraz radioterapia.

Leczenie operacyjne polegające na chirurgicznym wycięciu gruczołu jest bardzo skuteczne, ale w niektórych przypadkach skutkuje rozwojem niedoczynności tarczycy albo nawrotem. Po usunięciu tarczycy przeprowadza się kontrolne pomiary nie tylko tyroksyny, ale i poziomu wapnia, gdyż powikłaniem usunięcia gruczołu tarczycy jest usunięcie przytarczyc odpowiedzialnych za kontrolę poziomu wapnia we krwi.

Przyjmowanie leków blokujących wytwarzanie hormonów tarczycy musi trwać do końca życia. Niektóre koty po tych lekach są senne, mają anoreksję albo cierpią na wymioty.

Bardzo skuteczne jest leczenie radioaktywnym jodem, zwłaszcza u kotów z niewydolnością serca. Rzadko kiedy obserwuje się nawrót choroby u kotów leczonych tą metodą. Efekty przychodzą szybko, już po kilkunastu dniach. Jeżeli badanie kontrolne w 2 miesiące po zabiegu wykaże brak postępów w leczeniu, można ponowić się wstrzyknięcie radioaktywnego jodu.

Jeżeli u kota wystąpiły zmiany w innych narządach podaje się odpowiednie leki.

diuretyki w przypadku obrzęk płuc. Nadczynność może prowadzić do niewydolności krążenia, ale po ustabilizowaniu poziomu hormonów wszystko powinno wrócić do normy.

Zapobieganie

Niestety nie ma możliwości uchronienia kota przed zachorowaniem na nadczynność tarczycy. Należy wykonywać badania profilaktyczne, u kotów starszych nawet 2 razy do roku, by wychwycić pierwsze niepokojące zmiany, zanim staną się widoczne objawy kliniczne. W razie wystąpienia symptomów choroby należy jak najszybciej udać się do weterynarza i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Dieta kota powinna być bogata w witaminy E i B, powinno się unikać podawania zwierzęciu puszkowanej żywności.