Strona główna

Przewodnik po szczepieniach - część 1

Szczepienie kota

Szczepionka to preparat biologiczny stworzony z wyizolowanych szczepów drobnoustrojów – wirusów, bakterii, grzybów lub innych czynników wywołujących choroby. Może zawierać żywe, ale atenuowane (o zmniejszonej zjadliwości) lub zabite (inaktywowane) drobnoustroje. Zaaplikowana szczepionka powinna wywołać reakcję obronną organizmu - powstanie przeciwciał, które chronią organizm przed zachorowaniem lub zapewniają łagodny przebieg choroby. Niektóre wspomagają leczenie.

Istnieją także szczepionki naturalne – przeciwciała znajdują się przez jakiś czas w mleku karmiących matek, zarówno ludzkich jak i kocich.

Prymitywne „szczepionki” były stosowne już w zamierzchłej przeszłości – Chińczycy na przykład przeprowadzali udane próby uodpornienia na śmiercionośną ospę prawdziwą (nie mająca nic wspólnego z popularna dzisiaj ospą wietrzną) wdychając roztarte na pył strupy z ciał chorych.

Postęp nauki sprawił, że dysponujemy dzisiaj całą masą zaawansowanych technologicznie szczepionek. Stały się one dostępne także w medycynie weterynaryjnej, dzięki czemu znacznie ograniczono zachorowalność kotów na ciężkie choroby i śmiertelność w ich wyniku.

Program szczepień ustala dla kota lekarz weterynarii. Nie wszystkie szczepionki są zalecane całej kociej populacji.

Warto zauważyć, że w Polsce nie ma w tej chwili prawnego przymusu do szczepienia kotów.

Coraz więcej opiekunów wybiera jednak taką formę obrony swego pupila przed chorobami, mimo, że wiąże się to z kosztami.

Na jakie choroby szczepi się koty i kiedy?

Koty szczepi się nie tylko na śmiertelne choroby, ale także takie, które co prawda nie muszą skończyć się śmiercią, ale są bardzo zaraźliwe i wiążą się z wieloma przykrymi dolegliwościami.

Każdy kot powinien zostać zaszczepiony przeciw panleukopenii, kaliciwirusowi i herpeswirusowi.

Panleukopenia (koci tyfus, zakaźne zapalenie jelit) – jest wywoływana przez wysoce zaraźliwy wirus Feline Panleupenia Virus (FPLV), który jest niezwykle oporny na działanie czynników zewnętrznych i detergentów. Jest w stanie przetrwać poza organizmem kota nawet rok. Nie musi dojść do bezpośredniego kontaktu chorego kota ze zdrowym, by doszło do zakażenia. Panleukopenii można przynieść do domu na ubraniu czy butach, więc zagrożone są nią nie tylko koty wolnożyjące czy wychodzące, ale koty domowe, które nigdy nie były na dworze i nie miały kontaktu z nieznanymi kotami. Wirusa mogą przenosić także owady (np. pchły). Znacząca większość wolnożyjących kotów ma w swoim życiu styczność z tym wirusem.

Choroba objawia się wysoką gorączką, bólem brzucha, wymiotami z żółcią i cuchnącymi biegunkami (czasem krwawymi) prowadzącymi do odwodnienia, kot może cierpieć na depresję, anoreksję i bark pragnienia i być wycieńczony. Koci tyfus atakuje układ odpornościowy i szpik kostny, więc kot przestaje być zdolny do obrony przed jakimikolwiek drobnoustrojami. Śmierć przychodzi w zależności od postaci panleukopenii (ostra albo łagodna) w ciągu 1-2 lub 5-6 dni.

Najbardziej bezbronne są młode koty w momencie, gdy poziom przeciwciał otrzymanych od matki spada i przestają one skutecznie pełni ć swoją funkcję. Dla nich choroba przeważnie kończy się śmiercią (ponad 90%), jeżeli nie zostały wcześniej zaszczepione.

Starsze leczone (surowic, antybiotyki, leków przeciwwirusowe, nawadnianie) koty są w stanie przezwyciężyć chorobę, ale zarażają potem bardzo długo swoich kocich pobratymców. Pomieszczenie i wszystkie przedmioty z którymi mógł mieć kontakt chory kot należy dokładnie i długo dezynfekować.

Szczepienie przeciw panleukopenii należy do najskuteczniejszych.

Są różne zalecane programy szczepień.

I tak wg WSAVA (World Small Animal Veterinary Association – Światowe Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt) koty poniżej 16 tygodnia życia powinny dostać 3 dawki szczepionki, pierwszą w wieku 8-9 tygodni, gdy spada poziom przeciwciał matki, kolejną po 3-4 tygodniach, ostatnią w 16 tygodniu życia – należy używać szczepionek zawierających ten sam szczep wirusa. Potem po roku szczepienie przypominające oraz w zależności od sposobu życia kota (wychodzący, nie wychodzący, żyjący w dużym skupisku – hodowla, schronisko, itp.) kolejne szczepienia nie częściej niż co 3 lata. Koty starsze niż 16 tygodni według tych zaleceń powinny otrzymać 2 dawki szczepionki w odstępie 3-4 tygodniowym, potem obowiązkową szczepionkę po roku i kolejne też w zależności od tryby życia co roku lub w przypadku mniejszego narażenia na ryzyko zachorowania nie częściej niż co 3 lata.

WSAVA wg powyższego programu zaleca szczepienie kotów także przeciw herpeswirusowi i kaliciwirusowi.

Według innych ekspertów kocięta powinny być zaszczepione pierwszą w wieku 8-9 tygodni, kolejną w wieku 11-13 tygodni oraz dawką przypominającą po roku. Potem w zależności od trybu życia albo co roku albo co 2-3 lata.

Specjaliści ABCD (European Advisory Board on Cat Diseases – ABCD – Europejski Komitet Doradczy ds. Chorób Kotów) proponują u kociąt dwie iniekcje (9 i 12 tydzień życia) i dawkę przypominającą po roku, a potem najczęściej co 3 lata. U kociąt ze schronisk albo z hodowli zalecają trzecie szczepienie w 4 miesiącu życia ze względu na prawdopodobnie wysoki, długo utrzymujący się poziom przeciwciał siarowych przeciw wirusowi.

U kotów dorosłych, co do których nie wiadomo, czy były szczepione eksperci ABCD zalecają jedną dawkę szczepienia i kolejną przypominająca po roku, a potem tak jak u innych najczęściej co trzy lata.

Szczepionka jest aplikowana drogą iniekcji między łopatki kota albo w jego kark.

Kaliciwiroza jest wywoływana przez bardzo zaraźliwy wirus Feline calicivirus (FCV). Jest przenoszony głównie przez kontakt bezpośredni, ale ponieważ poza organizmem kota jest w sprzyjających warunkach stanie przetrwać miesiąc i jest bardzo oporny na detergenty, możliwe są zakażenia drogą pośrednią. Kaliwirusowi często współtowarzyszy zarażenie herpeswirusem, bakteriami Chlamydophila i Bordetella.

Istnieje wiele szczepów i mutacji wirusa, które wywołują rozmaite objawy, np. u młodych kociąt jest to zapalenie płuc. Zjadliwa postać kaliciwirus jest bardzo niebezpieczna dla dorosłych kotów i często kończy się śmiercią.

Objawy choroby to zapalenia górnych dróg oddechowych, czasem stawów, wysoka gorączka, owrzodzenia i pęcherze na języku, głowie, kończynach a nawet żółtaczka. Leczenie nie jest łatwe (nawadnianie, smaczna i odżywcza karma, antybiotyki na nadkażenia), a kot jest nosicielem do końca swego życia.

Według ABCD najlepszy program szczepień w przypadku tego wirusa to wczesne szczepienie kociąt dwoma dawkami w wieku 9 i 12 tygodni oraz jedną dawką przypominającą po roku i kolejnych nie częściej niż co 3 lata, chyba, że ryzyko zrażenia jest duże, wówczas co roku. Czasami weterynarz może zdecydować o podaniu trzeciej dawki w okolicach 16 tygodnia życia.

Dorosłe koty, co do których nie wiadomo czy były szczepione, powinny otrzymać 2 dawki zawierające ten sam szczep wirusa w odstępie 2-4 tygodni. Może się zdarzyć, że np. koty w hodowli chorują, chociaż były zaszczepione. Należy wówczas rozważyć odszczepieniem szczepionką zawierającą inny szczep wirusa.

Koty ozdrowieńcy powinny być także szczepione, by nie zarazić się innym szczepem niż ten, który wywołał u nich chorobę.

Herpeswiroza jest wywoływana przez wyniszczającego wirusa Feline herpesvirus (FHV-1) i jest najczęstszą wirusową chorobą górnych dróg oddechowych u kotów. Często chory kot jest także zakażony kaliciwirusem i bakteriami Chlamydophila i Bordetella.

Do zakażenia dochodzi na wskutek bezpośredniego kontaktu, wirus jest podatny na zniszczenie detergentami. Ciężarne kotki  mogą przekazać wirusa swojemu potomstwu jeszcze przed narodzeniem.

Siewstwo trwa 3 tygodnie, ale zakażenie latentne po ozdrowieniu trwa całe życie i może się w sprzyjających okolicznościach przekształcić w aktywne z objawami choroby, która trwa do 2 tygodni.

Zwierzę jest osowiałe, cierpi na ostre zapalenie spojówek, jamy nosowej, wrzodziejące zapalenie rogówki, u kociąt może nastąpić zapalenie płuc. Leczenie polega na aplikowaniu inhalacji ułatwiających oddychanie, podawaniu antybiotyków na nadkażenia bakteryjne, leków antywirusowych w związku z zapaleniem rogówki, właściwym odżywianiu.

Eksperci ABCD zarówno u kociąt (przed ukończeniem12 tygodni) jak i u dorosłych kotów o nieznanej przeszłości zalecają podanie dwóch dawek szczepionki w odstępie co 2-4 tygodni, a potem dawkę przypominającą po roku (nie ma znaczenia czy wirus w szczepionce jest atenuowany czy inaktywowany).

Szczepionka chroni w ok. 90% przed rozwinięciem się pełnoobjawowej choroby w przypadku zakażenia, zakażaniem innych kotów oraz „obudzeniem się” wirusa przy spadku odporności (stres, choroba, ciąża, poród).

Podobnie jak w przypadku kaliciwirus powinni być szczepieni także ozdrowieńcy.

Na szczepienia dodatkowe można się zdecydować po konsultacji z weterynarzem, który oceni, czy zwierzę jest narażone na zachorowanie i czy ewentualne skutki uboczne nie są bardziej prawdopodobne od możliwości uodpornienia kota.

Białaczka kocia jest wywoływana przez retrowirus Feline leukaemia virus (FeLV). Koty zarażają się głównie w trakcie wzajemnej pielęgnacji albo walk. Wirus jest wrażliwy na detergenty, wysoka temperaturę, natomiast lubi wilgotne środowisko.

Najbardziej na chorobę wrażliwe są młode osobniki. U części zwierząt choroba ma charakter przejściowej wiremii, u części stałego zakażenia (te zwierzęta umierają w ciągu najdalej kilku lat od zarażenia), a u pozostałej grupy następuje serokonwersja.

Zarażone koty najczęściej cierpią na niedokrwistość, immunosupresję oraz różnego typu chłoniaki. Inne objawy to kłębuszkowe zapalenie nerek, stawów, jelit, kłopoty rozrodcze (m.in. poronienia), symptomy neurologiczne – porażenia i niedowłady, anizokorię, zespół Hornera i inne.

Leczenie polega na nawadnianiu, leczeniu wtórnych infekcji, terapii kocim interferonem, AZT, unikaniu leków, które osłabiają działanie układu odpornościowego i funkcje szpiku kostnego, częstej kontroli stanu zdrowia i ograniczeniu ryzyka spotkania zarażonych kotów.

Przeciw białaczce można szczepić tylko i wyłącznie koty, które wcześniej nie chorowały, dlatego przed potencjalnym szczepieniem należy kota obowiązkowo przebadać. Jest to szczepienie zaliczana do dodatkowych, ale zdrowe koty narażone na ryzyko zachorowania powinny otrzymać szczepionkę.

WSAVA zleca szczepienie kociąt dwiema dawkami pierwszą w wieku 8 tygodni i drugą 3-4 tygodnie później. Po roku powinna być podana dawka przypominająca, a koty narażone na zachorowanie należy doszczepiać rokrocznie, inne co 3 lata.

Koty są w stanie przezwyciężyć białaczkę, możne je potem szczepić przeciw innym chorobom zakaźnym pod warunkiem, że szczepionka nie zawiera żywych szczepów.

Ze względu na ryzyko wystąpienia mięsaka w miejscu iniekcji, szczepionkę aplikuje się nie między łopatki, tylko w kończynę ( aby w wypadku wystąpienia nowotworu ratować kota amputacją łapy).