Strona główna

Guzy gruczołu mlecznego

Schorzenie
Odsetek złośliwych zmian jest bardzo duży i wynosi wg różnych źródeł od 60-80%, niektórzy podają zatrważającą liczbę 90%. Obok raków i gruczolakoraków  występują także łagodne gruczolaki, ale spotykane są dużo rzadziej. Rak sutka jest chorobą bardzo groźną, bardzo szybko postępującą i nie najlepiej rokującą – większość chorych zwierząt umiera w ciągu roku, najdalej dwóch.

Koty mają 4 pary gruczołów sutkowych - podobnie jak u innych mięsożernych są one położone w dwóch rzędach. Górne dwie pary sutków mają połączenie z pachowymi węzłami chłonnymi, a dolne z węzłami w pachwinach. W przypadku wystąpienia nowotworu złośliwego przerzuty następują właśnie w pierwszej kolejności do węzłów chłonnych, a także do płuc

Przyczyny – czynniki predestynujące do zachorowania

Guzy gruczołu mlekowego są hormonozależne. Niezłośliwą odmiana jest tzw. przerost gruczołu sutkowego, na który mogą zachorować także wykastrowane kocury. Guzy niezłośliwe mogą się pojawić niedługo po pierwszej rujce z powodu skoku poziomu progesteronu,  u ciężarnych kotek w dwóch pierwszych tygodniach ciąży, także u zwierząt leczonych progesteronem w ciągu dwóch do sześciu tygodni po terapii. Może dojść do silnego stanu zapalnego aż do owrzodzenia i obrzęku. Ciężkie powikłania to zakrzepica i w konsekwencji zatorowość płucna oraz wtórne infekcje, które mogą zakończyć się sepsą. Jako leczenie polecana jest sterylizacja. Jeżeli kotka nie jest ciężarna, ani wkrótce po rujce i po blokadzie progesteronu nie widać poprawy, zmiana prawdopodobnie jest nieodwracalna i złośliwa.

Najważniejszą rolę w patogenezie złośliwych guzów sutka odgrywają żeńskie hormony płciowe. Badania usuniętych guzów wykazują, że w zdecydowanej większości zawierają receptory dla progesteronu, a także dla estrogenu – dlatego tak istotna w profilaktyce antynowotworowej jest sterylizacja. Co więcej, prawdopodobieństwo rozwinięcia się guzów zależy od wieku, kiedy zwierzę zostało wysterylizowane – oczywiście im wcześniej był przeprowadzony zabieg tym lepiej.

Przebyte ciąże, włączanie hormonów w leczenie zwierzęcia albo stosowanie antykoncepcji hormonalnej naraża kota na większe ryzyko wystąpienia nowotworu gruczołu mlecznego. Badania wskazują, że ryzyko zachorowania rośnie razem z wiekiem zwierzęcia. Najczęściej chorują kotki powyżej 5-6 roku życia. Trzeba zauważyć, że w związku z powszechnością stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych, nowotwory sutka zdarzają się obecnie kotom bardzo młodym - dwuletnim, a nawet kilkumiesięcznym, co kiedyś należało raczej do rzadkości.
Jeżeli u kotki wystąpiły ciąże urojone, którym często towarzyszy stan zapalny sutków, to również powinno to wzmocnić naszą czujność, gdyż zwiększa to prawdopodobieństwa zachorowania.

Dodatkowym czynnikiem szczególnie predestynującym do rozwinięcia się raka sutka jest także rasa - statystycznie najczęściej guzy są diagnozowane u kotów rasy syjamskiej – dwa razy częściej niż u kotów pozostałych ras.

Objawy i rozpoznanie

Objawy kliniczne to wyczuwane palpitacyjnie guzki różnej wielkości w pobliżu gruczołów mlecznych (najczęściej pierwszego lub czwartego, chociaż w przypadku kotów – w odróżnieniu od psów - trudno mówić o jakiejś regule, niektórzy są zdania, że u kotów rak sutka atakuje górne gruczoły). Same sutki mogą wyglądać różnie mogą być czyste i bez zmian, zaczerwienione i obrzmiałe albo owrzodziałe z bardzo silnym stanem zapalnym, czasami z sutków wydostaje się różowawy albo żółtawy wysięk – zależy to od umiejscowienia guza i stopnia jego zaawansowania. Podobnie z tkliwością – kot może nie odczuwać bólu, ale guzy równie dobrze mogą podczas dotyku sprawiać cierpienie. Blisko połowa kotów w momencie diagnostyki ma już więcej niż jednego guza sutka. Guzki dają się początkowo przesuwać pod skórą.

Aby ocenić charakter zmian w przypadku problemu onkologicznego zazwyczaj wykonuje się wykonuje się biopsję i badanie histopatologiczne. W przypadku raka sutka u kota weterynarz podejmuje jednak z reguły decyzję o chirurgicznym wycięciu guzów bez wstępnego badania, ponieważ u kotów te zmiany mają niestety najczęściej charakter bardzo złośliwy. Potwierdzające podejrzenia badanie histopatologiczne może się odbyć na wyciętej tkance już po operacji.

Przed podjęciem decyzji o operacji ocenia się, czy nowotwór dał już przerzuty. W tym celu wykonywane jest rtg płuc (najlepiej 3 rzuty – zdjęcie strony brzuszno-grzbietowej i dwóch bocznych) oraz badania węzłów chłonnych. Badania krwi i moczu mogą wskazać, które narządy wewnętrzne są uszkodzone przez raka, a także w jakiej kondycji jest kot. Jeśli pojawią się przerzuty do węzłów chłonnych (ok. 50% nowotworów sutka u kotów daje przerzuty do naczyń limfatycznych) można zauważyć ich być powiększenie (pachowych albo pachwinowych). W przypadku przerzutów do płuc zwierzę ma problemy z oddychaniem  i bardzo szybko się męczy, niedotlenienie może doprowadzić do sinicy. Przerzuty do wątroby skutkują żółtaczką, zwierzę wymiotuje. Może się pojawić kulawizna (przerzuty do kości), osłabienie zwierzęcia, utrata wagi i osowiałość. Rak sutka może powodować silne obrzęki tylnych łap, a także zaparcia.

Niepatologicznie powiększone sutki mogą pojawić się po zajściu w ciążę i potem po porodzie. Ma to związek z burza hormonalną, przez która przechodzi ciężarna i karmiąca kotka.

Leczenie i rokowanie

Guzy sutka usuwa się chirurgicznie, chemia jest stosowana rzadko jako wspomaganie, gdy są przerzuty. Radioterapia nie przynosi efektów, więc nie jest stosowana.

 Powodzenie leczenia jest zależne między innymi od tego, jak zaawansowany jest nowotwór - tak jak w przypadku każdego nowotworu, im wcześniej zmiana jest wykryta i im jest mniejsza, tym większe szanse na przeżycie. Jeżeli guz jest mniejszy 2 cm kot ma szansę przeżyć 3 lata, w przedziale 2-3 cm daje nadzieję na przedłużenie życia o 2 lata, jeżeli większy niż 3 cm o ok. 6 miesięcy do roku. Istotna jest także forma guza, gdyż od tego zależy skuteczna interwencja chirurgiczna, a zatem istotne jest, czy rak nie zaczął naciekać (łatwiej jest usunąć zwartą zmianę od tej „rozlanej”, wnikającej głęboko w ciało – nowotwory gruczołu mlecznego są oporne na chemioterapię, więc ten rodzaj leczenia stosowany przy naciekach nie ma tutaj sensu).
Kolejnym ważnym czynnikiem jest stopień złośliwości guza, a także czy nie dał już przerzutów, zwłaszcza do płuc. Jeżeli w płucach są już złośliwe zmiany (może to wyglądać jak śródmiąższowe zapalenie płuc z uwagi na możliwą dużą obecność guzków) raczej nie ma nadziei na wyzdrowienie, operacja tylko osłabi chore zwierzę i przyspieszy jego śmierć.

Guzy usuwa się radykalnie z dużym zapasem, jeżeli bowiem uda się je wyciąć z bezpiecznym marginesem zdrowej tkanki, są szanse powodzenia na wyzdrowienie zwierzęcia. Najszybciej komórki rakowe z okolic jednego sutka przenoszą się naczyniami limfatycznymi do sąsiedniego gruczołu mlekowego. W zależności od m.in. wielkości guza wykonuje się lumpektomię (usunięcie samego guza) albo mastektomię - od prostej (cale listwy mleczne) po radykalną, gdzie usuwa się całe listwy mleczne i dodatkowo węzły chłonne. Zachodzi wtedy konieczność dokonywania operacji etapami – po jednej listwie mlecznej i sąsiadujących węzłach chłonnych (z reguły w odstępie 3-4 tygodni). Taka całkowita mastektomia jest sporym obciążeniem dla organizmu. Zazwyczaj dokonuje się też od razu sterylizacji, jeżeli nie wykonano jej wcześniej.

Przed operacja kot powinien zostać przebadany (szczególnie serce, nerki), aby ocenić, czy organizm poradzi sobie z narkozą, która może doprowadzić do niewydolności krążenia. Aby uniknąć infekcji pooperacyjnych kotu podaje się antybiotyki. Po operacji należy systematycznie i często poddawać kota obserwacji, czy nie ma nawrotów choroby. Niestety wznowy tego nowotworu są częste.

Jeżeli zmiany okażą się tak zaawansowane, że leczenie nie ma szans powodzenia wówczas stosuje się leczenie paliatywne mające na celu uśmierzenie bólu i poprawę jakości życia. Kot otrzymuje leki przeciwbólowe, jest odpowiednio karmiony i nawadniany, jeśli zachodzi taka potrzeba. Niestety, w pewnym momencie może zachodzić konieczność podjęcia decyzji o uśpieniu zwierzęcia, by nie przedłużać jego agonii.

Jeżeli operacja zakończyła się sukcesem, należy z szczególną troską dbać o dobrą kondycję zwierzęcia – podawać mu właściwie zbilansowaną karmę, preparaty zwiększające odporność, a także witaminy. Tak jak w przypadku profilaktyki antynowotworowej u ludzi należy ograniczyć oddziaływanie różnych czynników rakotwórczych – stresu, dymu papierosowego, kontaktu z chemią

Zapobieganie

Opiekun powinien systematycznie, przynajmniej raz w miesiącu obejrzeć listwy mleczne kotki i sprawdzić palpitacyjnie, czy nie pojawiają się jakieś niepokojące zgrubienia czy obrzęki. Jeśli tego rodzaju zmiany zostaną zauważone należy jak najszybciej udać się z kotem do weterynarza. Operacja w ciągu kilku tygodni daje szansę na uniknięcie śmierci zwierzęcia.

Nawykiem powinny być okresowe badania weterynaryjne, które mogą pozwolić na odkrycie samych początków zmian, gdy szansa na wyleczenie jeszcze istnieje.

Skuteczną metodą zapobiegania rozwojowi guzów sutka jest sterylizacja kota. Możliwość uniknięcia tego groźnego schorzenia jest – obok profilaktyki ropomacicza, zaburzeń behawiorystycznych oraz dermatologicznych na podłożu hormonalnym – jednym z zasadniczych prozdrowotnych argumentów za sterylizacją kotów domowych. Wczesna sterylizacja, jeszcze przed pierwszą rujką, zmniejsza ryzyko zachorowania wielokrotnie – przed 6 miesiącem życia o ponad 90%! Sterylizacja zbyt późna nie ma już niestety wpływu na zmniejszenie prawdopodobieństwa pojawienia się raka.

Ze względu na ścisły związek podłoża hormonalnego z wystąpieniem tego rodzaju nowotworu zalecana jest ostrożność w leczniczym stosowaniu progesteronu, gdyż znosi ono profilaktyczne działanie sterylizacji. Podobnie należy rozważyć stosowanie hormonalnej antykoncepcji u kotek.

Utrzymanie prawidłowej wagi także zmniejsza ryzyko zachorowania. Otyłe koty, zwłaszcza jeśli nadwaga została nabyta w młodym wieku,  chorują na raka gruczołu mlecznego częściej.

Nie należy lekceważyć żadnych zmian w obrębie listwy mlecznej. Zalecane jest chirurgiczne usuwanie nawet zmian o charakterze łagodnym, powiem z czasem guzy te mogą zezłośliwieć. Poza tym zdarza się, że osiągają duże rozmiary utrudniając funkcjonowanie  różnych narządów.
Rak sutka u kotów jest bardzo groźny. Wcześnie wykryty daje jednak nadzieję na wyleczenie, a przynajmniej znaczące przedłużenie życia i poprawę jakości życia.