Strona główna

Zakażenie bakterią Bordetella bronchiseptica

Zakażenie bakterią Bordetella...

Powoduje choroby układu oddechowego nie tylko u kotów, ale i psów, u których wywołuje zapalenie tchawicy i oskrzeli. Atakuje również świnie u których jest przyczyną zanikowego zapalenia błony śluzowej nosa. nieżytu nosa. Zakażenie bordetellą u kotów często wiąże się z infekcją wirusową kaliciwirusem i herpeswirusem.

Bakteria ta jest ważnym patogenem chorób górnych dróg oddechowych u kotów domowych (URTD), szczególnie w warunkach dużego zagęszczenia (schroniska lub gospodarstwa domowe z licznymi kotami). Kiedyś jej rola była niedoceniana, od ok. 20 lat jej znaczenie w występowaniu schorzeń dróg oddechowych u kotów jest lepiej przebadane i rozumiane. Bakterie wyizolowano u kotów z objawami klinicznymi, ale wolnymi od zakażenia FCV i FHV. Okazuje się, że to właśnie Bb może mieć znaczący wpływ na wystąpienie chorób górnych dróg oddechowych. Badania wskazują, że kontakt z bakterią jest powszechny u kotów i miało go co najmniej co czwarte zwierzę z kociej populacji, zwłaszcza w większych skupiskach. Nie jest chorobą sezonową oraz nie atakuje konkretnych ras z większa zjadliwością. Jest wrażliwa na detergenty. Bb rzadko atakuje z powodzeniem ludzi.

Zakażenie

Bordetella bronchiseptica jest wydalana z wydzielinami z jamy ustnej i nosa kotów, przenosi się najskuteczniej przez bliski kontakt lub rzadziej drogą kropelkową. Najbardziej zarażone są osobniki żyjące w dużych skupiskach – schroniskach czy hodowlach, miejscach gdzie zwierzęta są narażone na stres i przeludnienie (w takich warunkach nawet osiem na dziesięć kotów mogło mieć kontakt z bakterią). Zwykle choroba przechodzi bezobjawowo, w sprzyjających okolicznościajch może się jednak rozwinąć choroba. Oprócz wspomnianych czynników atak bakterii u nosiciela bez objawów klinicznych mogą wywołać uczestnictwa w wystawach i pokazach, zaniedbanie higieny, kontakt z chorym kotem, stres związany z porodem, odstawieniem od piersią, a także połogiem - narodzone kocięta nie muszą być jednak zarażone przez chorą matkę
Bezobjawowe nosicielstwo może trwać bardzo długo.

Prawdopodobny czas przetrwania w warunkach zewnętrznych to ok. 10 dni, dlatego możliwe jest także zakażenie pośrednie, zwłaszcza w wilgotnym środowisku (śluz). Bakteria jest jednak wrażliwa na czynniki środowiskowe – pH oraz temperatury, a także na działanie detergentów.

Bb kolonizuje nabłonek migawkowy dróg oddechowych gospodarza wywołując przewlekłe infekcje. Udaje się jej to dzięki dużej ruchliwości (specyficzna budowa), obecności białka adhezyjnego na swojej powierzchni (umożliwia bakterii łączenie się z komórkami gospodarza) oraz toksyczności. Po zakażeniu szybko wzrasta poziom przeciwciał we krwi, lecz nie wiadomo, jak długo ten poziom się utrzymuje. Matka może przekazać kociętom przeciwciała, ale osiągają one niewysoki poziom.

U psów bakteria wywołuje chorobę dróg oddechowych  - „kaszel psiarniowy”, inaczej „kaszel kenelowi”. Zarażone psy są zagrożeniem dla kotów - udowodniono przenoszenie się B.bronchiseptica z psów na koty w jednym gospodarstwie domowym.

Objawy

Infekcję Bb wiąże się z szerokim zespołem objawów ze strony układu oddechowego. Najczęściej symptomy pojawiają się w ciągu pięciu dni od zakażenia. Najczęściej choroba ma w miarę łagodny przebieg – pojawia się gorączka, brak apetytu, apatia, kaszel, rzężenie, kichanie, wypływ z worków spojówkowych i uogólnione powiększenie podżuchwowych węzłów chłonnych. Objawy ustępują w przeciągu 10 dni.

Nie zawsze jednak infekcja Bb ma łagodny przebieg – czasami prowadzi do ciężkiego zapalenia płuc z dusznością, sinicą i śmiercią.
Zapalenie płuc zazwyczaj występuje u kociąt poniżej 10 tygodnia życia (odoskrzelowe zapalenie płuc). Może również wystąpić u starszych kotów z osłabioną odpornością.
Śmiertelność na zapalenie płuc u kociąt poniżej 6 tygodnia życia wynosi niestety 100%, u starszych 50%. Przebieg choroby jest błyskawiczny. Kocięta mogą umrzeć w ciągu kilkunastu godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Czasami zapalenie płuc rozwija się bezobjawowo.

Infekcję Bb należy podejrzewać u każdego kota z kaszlem (to właśnie wywoływanie charakterystycznego kaszlu odróżnia Bb od innych patogenów). Koty mogą stać się długotrwałymi nosicielami bakterii – mogą rozsiewać ją blisko pół roku same nie mając żadnych objawów klinicznych zakażenia.

Objawy kliniczne infekcji wywołanej przez Bb sa podobne do tych spowodowanych przez inne patogeny odpowiedzialne za schorzenia górnych dróg oddechowych u kotów. Objawy mogą być ponadto spowodowane współistniejącymi infekcjami górnych dróg oddechowych wywołanymi przez bakterie i wirusy.

Rozpoznanie

Diagnozowanie na podstawie objawów klinicznych oczywiście nie wystarczy, chociaż za zakażeniem bakteryjnym będzie przemawiała szybka odpowiedź w przypadku wprowadzenia antybiotykoterapii.
Można wykonać posiew bakteriologiczny i badanie metodą PCR, lecz metody te są dość mało swoiste w przypadku Bordetella bronchiseptica.
W celu rozpoznania pobiera się z wymazy z gardła lub poprzez płukanie tchawicy albo drzewa oskrzelowo-pęcherzykowego. Nosiciele przewlekle zakażeni mogą wymagać powtórnego badania, ponieważ ilość bakterii może być mała.
Wiarygodne jest stwierdzenie Bb w popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych kotów z objawami ze strony dolnych dróg oddechowych. Jeśli jest zaatakowana tchawica, cytologia z popłuczyn z tchawicy wykaże leukocytów o różnokształtnych jądrach komórkowych, makrofagów i bakterii. Badanie na obecność przeciwciał ma ograniczone znaczenie, gdyż duża część kociej populacji miała kontakt z tą bakterią – kot może być bezobjawowym nosicielem a symptomy wywołuje inny patogen.

Leczenie

Nawet jeżeli choroba ma delikatny przebieg i objawy są łagodne zalecana jest antybiotykoterapia, ponieważ bakteria może skolonizować górne drogi oddechowe i zaatakować organizm w momencie osłabienia systemu odpornościowego. Namnożona bakteria może zaatakować z dużą zjadliwością – choroba ma wówczas ciężki przebieg.
Do zwalczania Bb stosuje się tetracykliny, doksycyklinę i ampicylinę (Bb wykazuje czasem odporność na ten ostatni antybiotyk). Czasami antybiotyk może złagodzić objawy, podczas gdy kot dalej jest siewcą bakterię. Najważniejsze - leczenie musi być kontynuowane przez co najmniej 2 tygodnie, optymalnie 3 tygodnie. Jeżeli nawet tylko u jednego kota w gospodarstwie domowym czy hodowli została zdiagnozowana Bb, wszystkie pozostałe koty muszą przejść równoległą antybiotykoterapię, by nie stworzyć ognisk bardziej odpornych szczepów.
Oprócz terapii antybiotykowej bardzo ważne jest oczyszczanie kotu oczu i nosa z wydzieliny. Zmniejsza to ryzyko wdania się wtórnych zakażeń, zmniejsza rozsiewanie bakterii i poprawia kotu samopoczucie, pozytywnie wpływa na apetyt. Wydzielina daje się łatwiej usunąć, gdy umożliwimy kotu nawilżenie śluzówek – w tym celu można zamienić kilka razy dziennie łazienkę na saunę (uwaga, by temperatura nie była za wysoka) – przebywanie w zaparowanym pomieszczeniu ułatwi odsysanie (np. gruszką dla niemowląt) wydzieliny. W przypadku ciężkiego przebiegu choroby może być konieczne wyrównywanie elektrolitów i przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej – w tym celu podaje się kroplówki. Jeżeli opiekun nie ma wprawy w samodzielnym robieniu kroplówek kot musi być hospitalizowany w najcięższym okresie chory.

Zapobieganie

Z uwagi na zazwyczaj łagodny przebieg choroby szczepienie przeciw Bb jest szczepieniem dodatkowym. W niektórych krajach europejskich dostępna jest donosowa szczepionka z żywym, osłabionym zarazkiem (Nobivac Bb dla kotów). Nie należy jej stosować u kotów młodszych niż 4 tygodnie oraz u tych z osłabiona odpornością. U wrażliwych kotów po podaniu szczepionki mogą pojawić się łagodne objawy kliniczne infekcji - kichanie, kaszel oraz niewielka i tymczasowa wydzielina z oczu lub nosa. U zwierząt, u których występują poważniejsze objawy, może być konieczne leczenie antybiotykiem. Odporność na zakażenie zazwyczaj pojawia się po około trzech dniach i utrzymuje się przez okres do roku. Producent zaleca jednorazowe szczepienie z corocznymi dawkami przypominającymi. Szczepieniu poddawać wyłącznie zdrowe koty żyjące w dużych skupiskach gdzie występowała Bb.. Szczepione powinny też zostać osobniki, które wchodzą w kontakt z innymi kotami i psami a także są w hodowli lub są wystawiane. Zwierzęta szczepione mogą rozprzestrzeniać szczep Bordetella bronchiseptica zawarty w produkcie przez okres 6 tygodni, może występować nieregularne siewstwo przez okres przynajmniej 12 miesięcy.
Chociaż ryzyko, że osoby o obniżonej odporności ulegną infekcji Bordetella bronchiseptica jest niezmiernie niskie, zalecane jest, aby koty będące w bliskim kontakcie z osobami o upośledzonej odporności nie były poddawane szczepieniu niniejszą szczepionką.
Programy szczepień kota powinno być zawsze połączone z dobrą hodowli: zdrowe odżywianie, sanitarnych, wentylacyjnych, pasożyt sterowania i kontroli innych patogenów układu oddechowego w celu zminimalizowania występowania objawów klinicznych.
Usuwanie przewlekle zakażonych kotów z dotkniętych hodowli mogą być również brane pod uwagę.