Strona główna

Atopowe zapalenie skóry

Występuje bardzo powszechnie u ludzi (popularna choroba dzieci), a także u koni i psów. Jest chorobą cywilizacyjną. U kotów jest jedną z najczęstszych chorób o podłożu alergicznym. Chorują na nią koty bez względu na wiek, rasę i płeć. Objawy pojawiają się najczęściej do drugiego roku życia.

Przyczyny

Przyczyną tej genetycznej choroby jest nadwrażliwość skóry na czynniki środowiskowe. AZS jest wynikiem wzajemnego oddziaływania wielu różnych genów i wspomnianych czynników. Kot, który ma dużo zmutowanych genów, zareaguje atopią nawet na rzadkie alergeny. Najczęstszym alergenem są roztocza, rzadziej są to substancje pojawiające się sezonowo.
Organizm kota wytwarza w stosunku do nich przeciwciała IgE. U kotów z atopią jest zaburzona proporcja między dwoma rodzajami limfocytów Th1 oraz Th2. Choroba charakteryzuje się też suchością skóry, która jest symptomem nieprawidłowo działającej bariery skórnej.
W łagodnej postaci AZS poziom przeciwciał IgE może być normalny, natomiast w ciężkiej jest wyraźnie podwyższony.

U kotów cierpiących na atopię uszkodzone są geny odpowiedzialne za właściwe funkcjonowanie bariery skórnej. Alergeny przenikają najłatwiej w miejscach, gdzie brak integralności bariery skórnej i gdzie warstwa rogowa jest najbardziej cienka. Pojawia się wówczas odpowiedź obronna organizmu i powstaje stan zapalny.
Mimo tego uszkodzenie skóry jest wtórne do stanu zapalnego, pierwotną rolę w jego powstawaniu odgrywa reakcja alergiczna – działanie alergenów intensyfikuje genetycznie uszkodzenie działania ochronnego bariery skórnej.

Alergenów może być wiele – roztocza, naskórek ludzki, pleśń, sezonowe pyłki roślin i wiele innych

Objawy.

Pierwsze symptomy stają się widoczne się najwcześniej po skończeniu przez kota 6 miesięcy życia. Sezonowo lub bez względu na porę roku pojawia się stan zapalny oraz niesamowicie intensywne swędzenie, które może uśmierzyć tylko podanie glikokortykosteroidów.

Innymi objawami AZS są zespół eozynofilowy (wrzód eozynofilowy, płytka eozynofilowa oraz ziarniniak liniowy) oraz prosówkowe zapalenie skóry, które objawia się pojawieniem się na całym ciele strupków przypominających ziarenka prosa. Rzadko wdają się zakażenia wtórne bakteriami i grzybami oraz rzadko skóra zliszajowacieje.
Najsilniejszy świąd koty odczuwają na głowie (szczególnie uszy i powieki), w okolicach karku, a także na brzuchu, między palcami i na tylnej powierzchni ud. Czasami jednak koty wylizują się w ukryciu i dopiero analiza włosów potwierdza, że kot dosyć intensywnie „pielęgnuje” swoją sierść. Zwierzęta łysieją.

AZS to nie tylko stan zapalny skóry – często równolegle kot cierpi na zapalenie spojówek, błony śluzowej nosa oraz zapalenie oskrzeli. Zwierzę może mieć zaczerwienione i załzawione oczy, cierpieć na światłowstręt, mieć kichać, mieć katar i kaszel. Przy AZS mogą występować biegunki i wymioty. Przy zaawansowanym AZS z nadkażeniami węzły chłonne są powiększone. Mogą wystąpić duszności.

Dodatkowo często uaktywnia się alergia pokarmowa, a w przypadku pokąsania przez pchłę – pchle alergiczne zapalenie skóry.

Rozpoznanie

Brak jest jednoznacznego testu, który w prosty i klarowny sposób potwierdzałby diagnozę AZS. Dlatego w miarę możliwości należy wykluczyć inne dermatozy, jak właśnie wspomniane pchle alergiczne zapalenie skóry, alergie pokarmowe, świerzb drążący i świerzb uszny, grzybice i schorzenia na tle zaburzeń behawioralnych.
Pomocny może być wywiad i wszystkie informacje od właściciela zwierzęcia, np. czy rodzice albo rodzeństwo kota borykają się z atopowym zapaleniem skóry albo innymi chorobami alergicznymi. Cytologia chorej skóry przy AZS pokaże eozynofilię, podobnie jak przy innych dermatozach o podłożu alergicznym.

Aby wykluczyć wymienione schorzenia, należy zapewnić kotu dietę eliminującą oraz zapewnić profilaktykę przeciwpchelną. Jeżeli nic się nie zmieni, można podejrzewać AZS.

Ustalenie alergenu nie jest łatwe. Zwłaszcza, że może być ich kilka.
Testy śródskórne i oznaczanie swoistych przeciwciał testami dla psów (nie ma testów śródskórnych przeznaczonych dla kotów) są trudne do przeprowadzenia. Najpierw trzeba odstawić leki co najmniej 2 tygodnie przed testami (glikokortykosteroidy iniekcyjne nawet 4 tygodnie!), sam zabieg wymaga uspokojenia kota (sedacji), bo stres towarzyszący wykonywaniu testu w znaczący sposób fałszuje jego wyniki. Test polega na wstrzyknięciu alergenu i obserwacji – po 5 i 15-20 minutach, także po dwóch dobach. Jeżeli w ciągu 15 minut pojawi się rumień albo pęcherzyk, kot jest uczulony.

Inną metodą są testy serologiczne na obecność specyficznych przeciwciał IgE, ale także ich miarodajność jest różnie oceniana, najczęściej traktuje się je jako uzupełniające testy śródskórne, bowiem przeciwciała IgE na alergeny sezonowe (pyłki roślin) jak i niesezonowe mają kot zarówno z AZS jak i zdrowe.

Istnieje możliwość wykonania testu degradacji bazofilów, ale jest niezmiernie rzadko wykorzystywany do diagnostyki.

Badania histopatologiczne nie jest polecane do diagnostyki AZS. W wycinkach widać zazwyczaj obrzęk (spongiozę), przerost warstwy kolczystej naskórka (akantozę) i gruczołów łojowych, nacieki zapalne z eozynofilami, limfocytami i mastocytami.

Leczenie

Przede wszystkim należy jak najszybciej ustalić alergen na który występuje nadwrażliwość i jeżeli to możliwe wyeliminować go z otoczenia kota. Niestety często alergenem są substancje powszechnie występujące w środowisku i niemożliwe jest uniemożliwienie kotu kontaktu z nimi (np. roztocza czy pyłki roślin).
Można jednak starać się zmniejszać stężenie alergenów w otoczeniu kota. Należy zrezygnować z dywanów, firanek, zasłon i tapicerowanych mebli, pluszowych zabawek,  często wietrzyć mieszkanie, systematycznie prać posłanie kota i własną pościel, izolować koty podczas odkurzania i jakiś czas po nim, aż niewidoczne pyłki opadną, należy często zmywać podłogę i ścierać na mokro kurze. Można używać nawilżaczy, które oczyszczają powietrze z roztoczy. Jeśli kot jest zwierzęciem wychodzącym, należy zatrzymać go w domu podczas sezonowego pylenia traw i innych roślin, na pyłki których zwierzę może być uczulone. W „pyłkowym” sezonie można kota kąpać w hipoalergicznym szamponie, aby spłukiwać alergeny z sierści.

Jeżeli uda się ustalić alergen można rozpocząć immunoterapię swoistą czyli odczulanie. Polega na podawaniu kotu coraz większych dawek alergenu aż do ustąpienie reakcji nadwrażliwości na daną substancję. Skutkami ubocznymi odczulania może być włókniakomięsaka.

Oprócz leczenia mającego na celu eliminację przyczyn wystąpienia AZS stosuje się leczenie objawowe. Polega na podawaniu leków steroidowych i niestereidowych przeciwzapalnych i przeciwświądowych. Glikoryukosteroidy podaje się doustnie lub metodą iniekcji. Podaje się możliwe minimalną dawkę leku. Często stosowanym glikokortykosteroidem jest prednizolon lub prednizol (prednizon jest mniej skuteczny u kotów). Czasami leki te są zbyt słabe i wprowadza się triamcinolon lub nawet deksametazon – należy je odstawić zaraz po uzyskaniu poprawy albo odstawić, jeśli jej brak. Kortykoterapia miejscowa u kotów nie może być stosowana (z wyjątkiem uszu), gdyż kot lek zliże podczas toalety.

Z leków przeciwhistaminowych natomiast najczęściej stosuje się klemastynę i hydroksyzynę.

Dobre efekty daje działanie wielokierunkowe i połączenie glikokortykosteroidów, leków przeciwhistaminowych i dodatkowo podawanie kotu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza omega-3. Dzięki temu można zmniejszyć dawki glikokortykosteroidów, które mimo w miarę dobrej tolerancji przez koty mają mnóstwo skutków ubocznych – m.in. nadwagę, depresję, nadmierne pragnienie i obrzęki (długotrwałe stosowanie może skutkować rozwinięciem się cukrzycy, pogorszeniem stanu skóry i sierści, uszkodzeniami wątroby). Podawanie kwasów wielonienasyconych musi trwać dosyć długo, zanim zacznie przynosić pierwsze efekty. Nie u wszystkich kotów widać jednak poprawę, nawet po wielomiesięcznej kuracji.
Istotne jest dobranie właściwych leków antyhistaminowych – zwierzę może reagować na nie lepiej lub gorzej. Do skutków ubocznych należy senność albo odwrotnie- nadpobudliwość, suchość w jamie ustnej i zaparcia.

Skuteczna w leczeniu AZS u kotów jest lek immunosupresyjny cyklosporyna A. Immunomodulatory pozwalają w ogóle odstawić sterydy. Skutku uboczne leków immunopresyjnych to apatia i anoreksja. W czasie terapii cyklosporyną A kot nie powinien wychodzić z domu i najlepiej przejść na karmę gotową, aby zminimalizować możliwość inwazji pasożytów.

Aby poprawić stan skóry można suplementować biotynę.

Oprócz tego ze względu na pojawiające się nadkażenia (sucha i cienka skóra często jest poraniona przez drapiącego się uporczywie kota i nie stanowi odpowiedniej bariery dla bakterii i grzybów) stosuje się dodatkowe leczenie antybiotykami lub lekami przeciwgrzybicznymi.

Zapobieganie

Jeżeli rodzice kociąt cierpią na AZS jest prawdopodobne, że potomstwo również będzie chorowało. Choroba może dać o sobie znać po 6-tym miesiącu życia.
Można spróbować ograniczyć ekspozycję kota na potencjalne alergeny. W razie pierwszych objawów natychmiast należy udać się ze zwierzęciem do lekarza weterynarii.