Strona główna

Jaskra

Jest spowodowana zbyt wysokim ciśnieniem panującym wewnątrz gałki ocznej, które uniemożliwia utrzymanie prawidłowych funkcji oka.
W ostrym przebiegu wymaga natychmiastowej interwencji weterynarza, gdyż błyskawicznie może się skończyć nieodwracalnymi zmianami w oku - uszkodzeniem komórek zwojowych siatkówki oraz zanikiem brodawki nerwu wzrokowego i w efekcie utratą zdolności widzenia. Jaskra przewlekła ma podobne konsekwencje, jest podstępną chorobą, ponieważ  przebiega w sposób niezauważalny. Kot w porównaniu do innych zwierząt znosi dosyć długo wysokie ciśnienie, a objawy jaskry nie są tak spektakularne jak u innych gatunków.

Przyczyny jaskry i jej rodzaje

Komórki wewnątrz oka (nabłonek) wytwarzają przezroczysty płyn, który jest odpowiedzialny za kształt gałki ocznej i odżywienie oka. - ciecz wodnistą wypełniającą przednią i tylna komorę oka. Płyn ten zawiera glukozę, minimalne ilości białka i lipidów, aminokwasy, zjonizowane elektrony i jony organiczne oraz układy enzymatyczne w ilościach zbliżonych do stężeń osocza krwi. Ciecz wodnista odpowiada za dostarczenie odżywczych substancji i tlenu optycznym częściom oka, które nie mają naczyń krwionośnych.
Przy właściwym ciśnieniu (u kota poniżej 31 mmHg – ciśnienie różni się w zależności od rasy, płci i wieku, przeważnie mieści się w przedziale 10-20 mmHg) produkcja i drenaż płynu są odpowiednio zbilansowane. Ciśnienie zależy nie tylko od produkcji płynu i jego przepływów, ale także od krążenia krwi w błonie naczyniowej oka. Przyczyną podwyższonego ciśnienia w gałce ocznej jest zazwyczaj utrudniony odpływ cieczy wodnistej.

Istnieje jaskra pierwotna i wtórna.

Jaskra pierwotna występuje z powodu goniodysgenezy - wrodzonej dysplazji struktury kąta tęczówkowo - rogówkowego (kąt przesączania coraz bardziej się zwęża i odpływ cieczy wodnistej jest coraz wolniejszy). Jest to choroba genetyczna. Zmiany postępują w różnym tempie w obu oczach (zazwyczaj najpierw w jednym, potem drugim). Ten rodzaj jaskry występuje rzadko. Zaobserwowano go m.in. u kotów perskich i syjamskich.

W jaskrze wtórnej odpływ może być zablokowany z powodu zmian patologicznych w oku takich jak zapalenie błony naczyniowej oka i powstałe zrosty, zaćma, nowotwory oka – gałki ocznej lub siatkówki, przewlekłe odwarstwienie siatkówki, wylewy krwi do oka, obrzęk soczewki, wypadnięcie ciała szklistego, urazy mechaniczne. Jaskrę mogą też wywołać stosowane leki. Przy jaskrze wtórnej zmiany mogą dotyczyć jednego oka. Jedną z najbardziej opornych do leczenia jaskr wtórnych jest tzw. jaskra złośliwa, która dotyka starsze kotki (1% powyżej 11 roku życia). Najczęstszą przyczyną jaskry wtórnej u kotów jest przewlekłe zapalenie tęczówki.

Jaskra występuje też u osobników chorych na kocią białaczkę (FeLV), także cierpiących z powodu zakaźnego zapalenia otrzewnej (FIP).

Objawy

Jaskra zazwyczaj zaczyna się w jednym oku, by ostatecznie rozwinąć się w obu. Jeżeli leczenie jest zaniechane, proces ten przebiega dużo szybciej.

Przy ataku jaskry ostrej ciśnienie może wynosić nawet 70 – 80 mmHg. Oko jest zaczerwienione, pojawia się zastój krwi w naczyniach nadtwardówki, następuje obrzęk rogówki i spojówki, gałka oczna jest napięta z powodu wysokiego ciśnienia, rogówka może być błyszcząca i mieć i niebieskawo-zielonkawy kolor. Zwierzę mruży powiekę łzawiącego oka i odczuwa ogromny ból z powodu ucisku na nerw wzrokowy co powoduje, że zaczyna się bardzo dziwnie zachowywać – może pocierać głową o miękkie przedmioty, trzeć łapą o oko, chować i unikać towarzystwa człowieka. Zwierzę z bólu nie może jeść, pić, cierpi na światłowstręt i nadmierną senność. Gałka oczna się powiększa (woloocze), a powieka nie domyka. Rogówka mętnieje, a powiększona mocno źrenica nie reaguje na światło. W soczewce tworzy się zaćma. Sama soczewka może ulec zwichnięciu, ponieważ jej przyczepy nie wytrzymują rozpierania rosnącej gałki ocznej. Pojawia się zapalenie błony naczyniowej oka właściwe lub rzekome.

W jaskrze przewlekłej kot traci wzrok stopniowo – zmniejsza mu się coraz bardziej pole widzenia. Oprócz objawów charakterystycznych także dla jaskry ostrej może następować m.in. coraz większe powiększenie gałki ocznej, wylewy śródoczne, zanik tęczówki i całej gałki ocznej,  a ostatecznie zanik siatkówki i brodawki nerwu wzrokowego.

Rozpoznanie

Weterynarz – najlepiej okulista, zbiera dokładny wywiad mogący ustalić, czy jaskra jest pierwotna czy wtórna, czy kot miał wcześniej problemy z oczami, na co choruje(FeLV, FIV).

Lekarz analizuje obawy kliniczne i poddaje kota pełnemu badaniu okulistycznemu wraz z pomiarem ciśnienia w gałce ocznej (tonometrią aplanacyjną, palpacyjną lub uciskową, u kota najlepsze są tonometry nie wymagające podania znieczulenia do badania).

W diagnostyce jaskry stosuje się także gonioskopię, czyli badanie diagnostyczne kąta przesączania gałki ocznej, które pozwala odróżnić jaskrę z otwartym kątem przesączania od tej z zamkniętym kątem przesączania.

Niekiedy wykonuje się USG oka.

Jeżeli ciśnienie jest za wysokie, kot natychmiast dostaje leki dożylnie i miejscowo. W przypadku ostrej jaskry ciśnienie powinno być badane co godzinę, aby sprawdzić reakcję na podane leki.

Leczenie

Niestety leczenie jaskry jest bardzo trudne i niekoniecznie musi zakończyć się sukcesem. Jaskra jest chorobą nieuleczalną i postępującą, wszelkie działania mają za zadanie spowolnić przebieg choroby i jak najdłużej pozwolić kotu cieszyć się wzrokiem. Choroba jest bardzo niebezpieczna, może się rozwinąć błyskawicznie i w ciągu krótkiego czasu (nawet kilku godzin) doprowadzić do całkowitej i nieodwracalnej ślepoty. Niezależnie od pory dnia czy nocy należy skorzystać z konsultacji lekarskiej.

Jaskra przewlekła da się kontrolować dzięki lekom obniżającym ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Ciśnienie można obniżyć podając leki zmniejszające produkcję cieczy wodnistej takie jak etablokery oraz inhibitory anhydrazy węglanowej (zwłaszcza Bronzolamid) , które dodatkowo rozszerzają naczynia krwionośne poprawiając ukrwienie, zaopatrzenie w tlen i substancje odżywcze. Ciekawym lekiem jest Cosopt - połączenie betablokera z inhibitorem anhydrazy węglanowej.

Leczenie operacyjne jaskry polega albo na redukcji produkcji cieczy wodnistej albo na zwiększeniu jej odpływu. U kotów inaczej niż u psów nie stosuje się implantów. Wykonuje się zabiegi laserowe - trabekuloplastykę w jaskrze otwartego kąta - oraz irydotomię w jaskrze z wąskim kątem przesączania.

Czasami, gdy jaskra jest nie do opanowania konieczne jest usunięcie gałki ocznej. Kot nie widzi na chore oko, natomiast odczuwa dotkliwy ból. Usunięcie oka przyniesie mu ulgę, a zwierzę stopniowo przystosuje się do inwalidztwa.
Gałkę oczną usuwa się także w przypadku, gdy jaskrę wywołuje obecność w oku guza.

W przypadku jaskry ostrej może zaistnieć konieczność hospitalizacji kota. Ciśnienie zbija się podając Mannitol.

Bardzo ważne w leczeniu jaskry jest odpowiedzialne podejście opiekuna zwierzęcia. Leki muszą być podawane ściśle wg zaleceń lekarza regularnie i do końca życia. Kot powinien być poddawany systematycznej kontroli okulistycznej.


oprac. na podst.: Bryła P.K., Życie Weterynaryjne • 2007 • 82(4), Jaskra u psów i kotów, s.283-287.